Tiếng Việt LTVC Lớp 5 Bài: Luyện tập từ có nghĩa trái ngược nhau

08/06/2025

https://docs.google.com/presentation/d/1TOBgnlBmBMwGKboqQLU26VzC-5r3HRzk/edit?usp=sharing&ouid=108460126992866670683&rtpof=true&sd=true

TIẾNG VIỆT Tiết 235

Luyện tập từ có nghĩa trái ngược nhau

SGK/ 114 - TGDK: 35 phút

A. Yêu cầu cần đạt:

1. Năng lực đặc thù.

- Năng lực ngôn ngữ: Tìm và sử dụng được một số từ ngữ về thiên nhiên có nghĩa trái ngược; đặt được câu có sử dụng được một số từ ngữ về thiên nhiên có nghĩa trái ngược; giải được ô chữ và nói về một số loài vật.

2. Năng lực chung.

- Tự chủ và tự học: Tự giác học tập, tham gia vào các hoạt động

- Giao tiếp và hợp tác: Có thói quen trao đổi, giúp đỡ nhau trong học tập; biết cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập theo sự hướng dẫn của thầy cô.

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Biết thu nhận thông tin từ tình huống, nhận ra những vấn đề đơn giản và giải quyết được vấn đề.

3. Phẩm chất.

- Phẩm chất yêu nước: Yêu tiếng Việt.

- Phẩm chất nhân ái: Nhận thức được một số từ ngữ về thiên nhiên và yêu quý mọi vật xung quanh.

- Phẩm chất chăm chỉ: Thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ cô giao.

- Trách nhiệm: Tự giác trong việc tự học, hoàn thành nhiệm vụ cô giao.

- Trung thực: Chia sẻ chân thật nhiệm vụ học tập của nhóm, cá nhân.

B. Đồ dùng dạy học

- Hình ảnh các từ ngữ cần giải nghĩa

C. Các hoạt động dạy học

1. Khởi động

- HS nghe và hát bài “Từ trái nghĩa”.

- GV: Các em vừa nghe và hát bài “Từ trái nghĩa”. Vậy từ trái nghĩa là từ như thế nào, cách tìm từ trái nghĩa ra sao, cô mời cả lớp cùng cô đi tìm hiểu trong tiết học hôm nay qua bài “LTVC: Luyện tập từ có nghĩa trái ngược nhau”.

2. Khám phá

Bài 1: Tìm từ ngữ có nghĩa trái ngược với từ ngữ được in đậm trong đoạn thơ sau:

- HS đọc yêu cầu bài.

- HS tìm từ ngữ trái ngược với từ in đậm và yêu cầu vài nhóm chia sẻ trước lớp.

xuống >< lên đầu tiên >< cuối cùng vào >< ra

- GV giải thích nghĩa. GV nhận xét.

- GV: Từ ngữ có nghĩa trái ngược nhau, ta gọi là từ trái nghĩa.

3. Thực hành - Luyện tập

Bài 2: Chọn các cặp từ có nghĩa trái ngược nhau phù hợp với mỗi 􀀁 trong các thành ngữ, tục ngữ sau:

- GV yêu cầu HS đọc đề.

HS thảo luận theo nhóm đôi và làm bài vào VBT.

- GV cho HS vài nhóm chia sẻ trước lớp.

a. Lên rừng, xuống biển.

b. Bên lở, bên bồi.

c. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.

- GV giải thích thêm nghĩa của các câu thành ngữ trên:

Lên rừng, xuống biển: có nghĩa là muốn nói đến cuộc sống làm lụng vất vả của con người, diễn tả nỗi nhọc nhằn để cố gắng hoàn thành một công việc gì đó hoặc vượt qua cuộc sống khó khăn.

Bên lở, bên bồi là một hiện tượng tự nhiên thường thấy ở những khúc sông cong, nơi dòng nước có xu hướng bào mòn bờ lõm (bên lở) và bồi đắp cho bờ lồi (bên bồi). Bên lở, bên bồi còn mang hàm nghĩa về cuộc đời bể dâu, về sự thay đổi của quê hương xứ sở.

Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa có nghĩa là nếu đêm trước có nhiều sao trên trời thì hôm sau sẽ có nắng, còn nếu đêm trước ít sao hoặc không có sao thì hôm sau có thể sẽ mưa. Câu tục ngữ này được dùng để dự đoán thời tiết dựa trên sự xuất hiện của các vì sao trên bầu trời đêm.

- GV chốt, nhận xét.

Bài 3: Đặt 1 – 2 câu kể có sử dụng cặp từ ngữ có nghĩa trái ngược nhau.

- HS đọc đề.

- HS đọc câu mẫu: Mùa hè nóng, mùa đông lạnh.

- GV phân tích mẫu (tìm cặp từ trái nghĩa, đặt câu có sử dụng từ trái nghĩa đó.)

- HS thảo luận theo nhóm đôi tìm tử và đặt câu.

- Một vài nhóm chia sẻ trước lớp. (VD: Ban ngày nắng, ban đêm mưa. / Nhân dân ta yêu hoà bình và ghét chiến tranh.)

- GV nhận xét.

4. Vận dụng:

- HS chơi giải ô chữ:

1. MÈO

2. CÁ HEO